Geschiedenis van het kasteel

Kasteel Evenburg in Leer is een uniek kunstwerk in het noordwesten van Duitsland. Het cultureel monument van bovenregionale betekenis bestaat uit het drieluik kasteel, park en voorburcht.

17^e eeuw

Al in het jaar 1642 wordt de eerste Evenburg als barokke waterburcht door kolonel Erhard Baron Von Ehrentreuter gebouwd. Het groots vormgegeven hoofdgebouw ligt op een kasteeleiland, dat door een brede gracht wordt omringd. Afbeeldingen laten het zien als een bakstenen gebouw van twee verdiepingen, met aan weerszijden daarvan een lagere aanbouw op een kelderverdieping. De zeer hoogwaardige vormgeving in de stijl van het Nederlandse classicisme is vergelijkbaar met bouwwerken van bekende Nederlandse architecten uit het midden van de 17^e eeuw, waaronder Jakob van Campen, Philips Vingboons of Pieter Post. De bouwer noemde het kasteel naar zijn echtgenote Eva von Ungnad – „Evenburg”. Slechts één generatie later gingen de eigendommen in 1690 door huwelijk over naar de graven van Wedel. In deze tijd werd de voorburcht opgericht. Het ging oorspronkelijk om een hoefijzervormig gebouwencomplex, dat tot op heden deels behouden bleef. De portaalmuur vermeldt het jaar 1650, de poortdoorgang werd in 1703 ingevoegd.

19^e eeuw

In het midden van de 19^e eeuw was het kasteel voor de wensen van de bewoners te klein en te ouderwets geworden. Carl Georg Graaf van Wedel gaf de Hannoverse architect Richard Stüve opdracht het kasteel Evenburg uit te breiden en te verbouwen. In het advies van de architect wordt vermeld dat het kasteel zeer veel reparaties nodig heeft en “armoedig ingericht” is en dat sommige delen een volledige bouwval zijn. Van het hoofdgebouw werden slechts de buitenmuren, sommige tussenmuren en het keldergewelf bij de herbouw gebruikt. In de entree kon de blauwstenen marmervloer herbruikt worden. Richard Stüve stelde nieuwbouw in neo-gotische stijl voor. Elegante, ranke en dynamisch gevormde bouwelementen en de puntvormige raambogen zijn hiervoor karakteristiek. Het nieuwe kasteel werd in een recordtijd van slechts twee jaar gebouwd. Eindelijk was er voldoende plaats voor gasten in zonverlichte logeerverblijven op de bovenverdieping. Verdere bouwwerkzaamheden volgden. De Evenburg kreeg korte tijd later een loggia naast de hoofdingang en een bijgebouw, het zogenoemde Radhaus, op het kasteeleiland. Nabij de voorburcht verrezen koetshuizen en onderkomens. Vanaf 1864 bogon de bouw van de kassen voor de teelt van ananas en wijn. In 1865 werd er een zgn. gulfhaus (boerderijtype) voor de Meierhof opgericht, dat het herenhuis in grootte overtrof en de agrarische bedrijfsvoering van de gravelijke landerijen tot een hoger niveau moest verheffen. Daarna volgde in 1869 de bouw van een villa in het koninklijk zeebad van Norderney. In 1891 kon dankzij financiële ondersteuning door de graaf de lutherse Vredeskerk in Loga ingewijd worden. In Amt Friedeburg werd het Carl-Georgsbos aangelegd.

In de jaren 1930 verplaatsten de Von Wedels hun hoofdverblijfplaats naar Kasteel Gödens waar de familie nog tot vandaag woont. Sindsdien trad het bouwkundig verval van Kasteel Evenburg in. Vanwege geldgebrek in economisch moeilijke tijden en de hoge onderhoudskosten werden gaandeweg de filigreine trapleuningen, kantelen en het dak versoberd of weggenomen. Een opschrift uit 1938 op een daklei bewijst dit. Dakdekker Johann Krull uit Leer, die destijds de opdracht tot renovatie had aangenomen, beschrijft dat de dakleien weggenomen en de kantelen verwijderd zijn en het dak 80 cm is verlengd en van dakgoten voorzien. Een verdere vereenvoudiging van de dakconstructie en de gevels ontstond in de jaren 1950 bij de wederopbouw, om oorlogsschade te herstellen. Het kasteel werd gebruikt als ziekenhuis, als vluchtelingenopvang en later als internaat van de landbouwschool. Het vee voor de opleiding stond op de Meierhof. In 1975 kocht de Landkreis Leer het kasteel, de Meierhof en de bijbehorende 110 hectare landbouwgrond voor zeven miljoen mark. Kort daarna vond de eerste sanering door de Landkreis Leer voor volledig behoud van het kasteel en de voorburcht plaats. Veel zorg werd besteed aan de restauratie van het inlegwerk van de zware eikenhouten deuren in het portaal. De voorburcht werd geheel gereviseerd, de klokkentoren boven de poortdoorgang vernieuwd en de westvleugel omgebouwd voor gebruik door de muziekschool. Daarbij is ook een representatieve concertzaal ontstaan. In deze tijd huisvestte de Evenburg, naast de opleiding voor PABO-studenten, ook diverse andere opleidingen die eind jaren 90 naar elders verplaatst werden.

21^e eeuw

In september 2004 werd met de restauratiewerkzaamheden in de hal van het kasteel begonnen. Het jachttafereel en het wandtapijt in het bovenste trappenhuis waren, verborgen onder verf, voor ca. 65% behouden, zodat slechts een deel gerestaureerd hoefde te worden. Daarna volgde de feestzaal en hier bevonden zich onder een kast in de erker twee vierkantsdelen van de originele houten vloer, aan de hand waarvan het sterrenpatroon opnieuw opgebouwd kon worden. In 2005 werd begonnen met de reconstructie van het in neo-gotische stijl vormgegeven dak. Hierbij werd aan de hand van oude tekeningen en foto’s en de nog bestaande profielen van onbeschadigde gevelelementen een zeer gedetailleerde reconstructie doorgevoerd. De oorspronkelijke verhoudingen van het gehele gebouw konden zo weer hersteld worden. Het kleurontwerp komt overeen met de oude kleurtoon die in de raamnissen gevonden werden. Het familiewapen van de Von Wedels aan de hoofdtoren werd overeenkomstig de heraldische richtlijnen kleurrijk overgeschilderd. De stamwapens aan de beide bovenste zijkanten van de hoofdingang laten links het wapen van de graaf Von Wedel zien en rechts het stamwapen van de adellijke familie Von Wangenheim. Het kasteel werd in 2007 gedeeltelijk openbaar toegankelijk gemaakt en voor het andere deel aan de lerarenopleiding en de Berufsakademie Ostfriesland ter beschikking gesteld. Beide instellingen verlieten in 2009 resp. 2011 het kasteel, waarmee de weg vrij kwam voor het opknappen en restaureren van de overblijvende vertrekken.

Sinds mei 2014 is Evenburg geopend met een permanente tentoonstelling over het leven en werken van een adellijke familie in de 19^e eeuw en als centrum voor tuincultuur.